Tóm tắt: Trong bất cứ giai đoạn lịch sử nào, thanh niên, sinh viên cũng là lực lượng xã hội quan trọng, một trong những nhân tố quyết định cho sự phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Để phát huy tốt vai trò đặc biệt quan trọng ấy một cách đầy đủ, sinh viên cần được thường xuyên bồi dưỡng và phát triển ý thức chính trị, tư tưởng, đạo đức. Đảng ủy Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh luôn quan tâm, chỉ đạo các cấp ủy trực thuộc không ngừng đổi mới, nâng cao công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên trong toàn hệ thống nhà trường, góp phần xây dựng đội ngũ sinh viên giỏi về chuyên môn, vững vàng trong quan điểm, lập trường, có trách nhiệm với xã hội, gia đình và bản thân, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của đất nước trong giai đoạn mới.

Từ khóa: Giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức; sinh viên; Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh


Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu chỉ đạo tại Lễ khai khóa 2023 của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh



1. Tầm quan trọng của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên trong bối cảnh hiện nay
Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam luôn đánh giá đúng tiềm năng to lớn, sức vươn lên mạnh mẽ của thanh niên, sinh viên và đặt niềm tin to lớn vào vai trò của họ trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh thanh niên là “một bộ phận quan trọng của dân tộc”1, là lực lượng nòng cốt để xây dựng xã hội mới. Để thanh niên, sinh viên xứng đáng là những chủ tương lai của đất nước, cần phải giáo dục, bồi dưỡng để họ có phẩm chất đạo đức cách mạng và năng lực, để “thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng”, vừa “chuyên””2. Người yêu cầu thanh niên, sinh viên phải tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu học tập để nắm lấy tri thức: “Nói chung thanh niên phải chuẩn bị làm người chủ nước nhà. Muốn thế phải ra sức học tập chính trị, kỹ thuật, văn hoá, trước hết phải rèn luyện và thấm nhuần tư tưởng xã hội chủ nghĩa, gột rửa cá nhân chủ nghĩa”3.
Trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn đặc biệt coi trọng vai trò của lực lượng thanh niên, sinh viên. Nghị quyết số 04-NQ/HNTW, ngày 14-1-1993 của HNTƯ 4 khóa VII  “Về công tác thanh niên trong thời kỳ mới” khẳng định: “Thanh niên là lực lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không phần lớn tuỳ thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên”4. Nhận thức rõ vị trí, vai trò của thanh niên, sinh viên trong thời kỳ mới, NQTƯ 7 khóa X (7-2008) tiếp tục khẳng định: “Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội”5.
 Hiện nay, Việt Nam đang trong thời kỳ đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, với mục tiêu, tầm nhìn được xác định đến năm 2045 “Việt Nam trở thành nước phát triển, có thu nhập cao, thuộc nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu khu vực Châu Á”6, đây chính là điều kiện, môi trường thuận lợi để sinh viên thể hiện sức trẻ, tài năng, sáng tạo, cống hiến cho đất nước. Để hoàn thành được sứ mệnh to lớn đó, đòi hỏi sinh viên không chỉ có kiến thức, mà cần phải được trau dồi thường xuyên về chính trị, tư tưởng và đạo đức cách mạng, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn “Có gì sung sướng vẻ vang hơn là trau dồi đạo đức cách mạng để góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và giải phóng loài người”7.
Sinh viên là những người trẻ, có tri thức, nhạy bén với các vấn đề chính trị - xã hội, dễ tiếp thu cái mới... Bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay vừa tạo ra nhiều cơ hội mới, vừa đặt ra những yêu cầu cao hơn đối với sinh viên cả về bản lĩnh chính trị và trình độ học vấn. Tuy nhiên, các tệ nạn xã hội, các hiện tượng như tham nhũng, chạy chức, quyền, suy thoái về chính trị, đạo đức, lối sống trong xã hội... đã ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình phát triển ý thức chính trị, niềm tin của sinh viên vào bản chất của chế độ XHCN. Bên cạnh đó, trong bối cảnh quốc tế biến đổi phức tạp, các thế lực thù địch luôn dùng nhiều công cụ, phương thức tuyên truyền, lôi kéo, lợi dụng sinh viên trong chiến lược “diễn biến hòa bình” để chống phá Đảng và Nhà nước ta,... nên việc giữ vững bản lĩnh chính trị, nhân cách, đạo đức, lối sống của sinh viên càng có ý nghĩa quan trọng. Trong thực tế, hiện nay còn một bộ phận không nhỏ sinh viên thiếu lý tưởng, thiếu ý chí phấn đấu, không tích cực học tập để nâng cao trình độ lý luận chính trị, dễ bị ảnh hưởng bởi những trào lưu không phù hợp với thuần phong, mỹ tục của dân tộc, có biểu hiện và phát ngôn không đúng quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước8 một bộ phận giới trẻ giảm sút niềm tin, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, sống thực dụng, thiếu lý tưởng, xa rời truyền thống văn hoá tốt đẹp của dân tộc. Một số ít thanh niên bị các thế lực thù địch lôi kéo, kích động chống sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta...9.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này, trong đó, căn bản nhất vẫn là công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho sinh viên có lúc, có nơi thực hiện chưa tốt, chưa đáp ứng được yêu cầu trong bối cảnh mới; nội dung giáo dục nhiều khi thiếu thực tế, hình thức và phương pháp giáo dục thiếu hiệu quả để khơi gợi tính chủ động, tự giác học tập và rèn luyện của sinh viên. Do đó, nhiệm vụ cấp bách trong bối cảnh hiện nay là phải xác định được các giải pháp trọng tâm để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức đối với sinh viên, góp phần hình thành lớp sinh viên vừa “hồng”, vừa “chuyên”, với bản lĩnh chính trị, tư tưởng vững vàng, có chuyên môn nghiệp vụ tốt, kiên định với con đường đi lên CNXH đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay.

2. Thực tiễn công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (ĐHQGTPHCM) được thành lập vào năm 1995 với mục tiêu trở thành trung tâm đào tạo đại học, sau đại học và nghiên cứu khoa học - công nghệ đa ngành, đa lĩnh vực, chất lượng cao, đạt trình độ tiên tiến, làm nòng cốt cho hệ thống giáo dục đại học Việt Nam, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Là một trong những cơ sở giáo dục đại học lớn nhất Việt Nam, ĐHQGTPHCM có 36 đơn vị10; hiện đang đào tạo hơn 90.000 sinh viên đại học, hơn 9.000 học viên cao học, nghiên cứu sinh; với hơn 6.000 cán bộ, viên chức, trong đó trong đó có hơn 1.100 tiến sĩ, hơn 350 giáo sư ở các lĩnh vực: khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, kỹ thuật công nghệ, quản lý kinh tế - luật, khoa học sức khỏe và khoa học nông nghiệp11. Từ khi thành lập đến nay, ĐHQGTPHCM đã đào tạo hàng vạn cán bộ, chuyên gia có trình độ cao, công tác tại các cơ quan trung ương, địa phương và các tổ chức, doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học, giảng viên, sinh viên đã tạo nên danh tiếng, khẳng định vị thế của ĐHQGTPHCM, đồng thời góp phần cung cấp luận cứ khoa học cho việc hoạch định chính sách, bảo vệ chủ quyền đất nước, xây dựng chiến lược, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, văn hóa và con người Việt Nam trong bối cảnh mới. Trong Chiến lược phát triển giai đoạn 2021-2030 và tầm nhìn 2045, ĐHQGTPHCM xác định: Đào tạo, bồi dưỡng nhân tài có kiến thức toàn diện, có trách nhiệm xã hội, có tư duy khởi nghiệp, có năng lực lãnh đạo; Nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo giải quyết các nhiệm vụ quốc gia, khu vực và thế giới; Thực hiện thí điểm các chính sách mới trong giáo dục đại học; Đóng góp cho sự phát triển kinh tế bền vững, thúc đẩy tiến bộ xã hội, làm giàu thêm kho tàng tri thức nhân loại và nền văn hóa Việt Nam12.
Trong công tác xây dựng Đảng, Đảng ủy ĐHQGTPHCM luôn chú trọng nghiên cứu, xây dựng, triển khai, tổng kết đồng bộ nhiều nội dung liên quan đến công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên với nhiều phương thức đa dạng, phong phú. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ ĐHQGTPHCM lần thứ VI, nhiệm kỳ 2020-2025 khẳng định: “... tăng cường giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức nhằm nâng cao nhận thức và đổi mới tư duy đảng viên, cán bộ, viên chức, giảng viên, sinh viên về chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, các vấn đề liên quan đến công tác xây dựng Đảng, đổi mới giáo dục đại học, chiến lược phát triển Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trong tình hình mới”13.
Cụ thể hoá các nghị quyết, kế hoạch, chủ trương nhất quán đó, Đảng ủy ĐHQGTPHCM đã xác định những mục tiêu đặt ra cho cả hệ thống là giáo dục sinh viên: Có một nền tảng tốt về tư tưởng và chính trị, giàu kiến thức, vững kỹ năng thích ứng với những bước phát triển mới trong khoa học và công nghệ; tích cực rèn luyện đạo đức, tác phong; lối sống trong sáng, lành mạnh, tránh xa các tệ nạn xã hội; biết đấu tranh chống các biểu hiện của lối sống lai căng, thực dụng, xa rời các giá trị văn hoá, đạo đức truyền thống của dân tộc; luôn nâng cao nhận thức chính trị, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, tránh nhạt Đảng, khô Đoàn, xa rời chính trị. Trong đó, trọng tâm là trang bị cho sinh viên những kiến thức cơ bản về hệ tư tưởng chính trị, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Cụ thể là những vấn đề cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, giúp sinh viên có thế giới quan và phương pháp luận đúng đắn, có thể luận giải những vấn đề thực tiễn đặt ra.
Trên cơ sở những mục tiêu nêu trên, với sự chỉ đạo sát sao và triển khai đồng bộ các giải pháp của Đảng ủy ĐHQGTPHCM đến các đảng bộ cơ sở, cùng sự tham gia của các phòng, ban, khoa và sự nỗ lực của các tổ chức Công đoàn, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội sinh viên, các câu lạc bộ, đội nhóm... công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức đối với sinh viên trong toàn hệ thống đã được triển khai với nhiều hình thức đa dạng và phong phú như: Bồi dưỡng lý luận chính trị, tư tưởng; nâng cao nhận thức và bản lĩnh chính trị; giữ vững lập trường, thống nhất ý chí và hành động trong đảng viên, cán bộ, viên chức, sinh viên; thực hiện nhiều giải pháp để cụ thể hoá chủ trương thực hiện công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với giáo dục chính trị tư tưởng trong sinh viên; nắm bắt tình hình tư tưởng, dư luận xã hội trong sinh viên; chú trọng công tác đấu tranh, phê phán những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; xây dựng lực lượng phản bác các quan điểm sai trái, luận điệu xuyên tạc; tổ chức lãnh đạo, kiểm tra, tổng kết, giám sát các hoạt động của chính quyền và các tổ chức đoàn thể trong việc triển khai thực hiện...
Thông qua nhiều hoạt động, sinh viên ĐHQGTPHCM được trang bị những kiến thức cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, về đường lối đổi mới của Đảng trong xây dựng đất nước theo định hướng XHCN. Từ sự hiểu biết về lý luận, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, sinh viên tự giác tuân thủ và có trách nhiệm trong các hoạt động đối với xã hội, nhà trường và gia đình, bản thân, có ý thức giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp, chuẩn mực của dân tộc vì mục tiêu phát triển chung của đất nước.
Theo kết quả khảo sát từ đề tài nghiên cứu khoa học “Đổi mới công tác chính trị tư tưởng trong các cơ sở giáo dục đại học: nghiên cứu trường hợp Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh” đang triển khai thực hiện tại ĐHQGTPHCM về thực trạng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên: có 2.590 sinh viên trong hệ thống 7 trường thành viên của ĐHQGTPHCM14 khi được hỏi về “sự hiểu biết, tầm quan trọng, sự quan tâm của bản thân về công tác chính trị, tư tưởng”, kết quả có 2.093/2.590 (chiếm 80,8%) sinh viên trả lời hiểu biết và quan tâm; khi hỏi “nguồn tiếp thu những kiến thức, hiểu biết của bản thân về chính trị, tư tưởng từ đâu”, có 2.054/2.590 (chiếm 79,3%) sinh viên trả lời bản thân tiếp thu kiến thức về chính trị, tư tưởng thông qua học các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam và nghe, đọc từ các phương tiện truyền thông (tivi, báo, internet, mạng xã hội…); khi hỏi “đánh giá của bản thân về tầm quan trọng của công tác chính trị, tư tưởng trong bối cảnh hiện nay”, kết quả có 123/2.590 sinh viên trả lời: rất không quan trọng (chiếm 4,7%); 35/2.590 sinh viên trả lời: không quan trọng (chiếm 1,4%); 265/2.590 sinh viên trả lời: bình thường (chiếm 10,2%); 1.077/2.590 sinh viên trả lời: quan trọng (chiếm 41,6%); 1090/2.590 sinh viên trả lời: rất quan trọng (chiếm 42,1%)15.
Kết quả khảo sát trên cho thấy, phần lớn sinh viên ĐHQGTPHCM nhận thức sâu sắc và đánh giá cao tầm quan trọng của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng trong bối cảnh hiện nay, trong đó có 42,1% sinh viên cho đây là công việc rất quan trọng; 79,3% sinh viên ĐHQGTPHCM có hiểu biết về chính trị, tư tưởng và nguồn kiến thức chính trị, tư tưởng sinh viên tiếp thu được phần lớn là từ các phương tiện truyền thông đại chúng và từ quá trình học các môn về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Bên cạnh đó, đa số sinh viên ĐHQGTPHCM luôn tin tưởng và đồng thuận với đường lối chính trị của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, có ý thức chính trị cao.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên ĐHQGTPHCM thời gian qua cũng còn một số bất cập, hạn chế như: Vẫn còn một bộ phận sinh viên chưa thực sự quan tâm đến công tác chính trị, tư tưởng, thậm chí có một bộ phận sinh viên có những nhận thức sai lệch về vai trò lãnh đạo của Đảng, hoài nghi vào sự thành công của con đường đi lên CNXH của đất nước; một bộ phận sinh viên có ý thức rèn luyện kém, có lối sống thực dụng, hưởng thụ, không quan tâm hoặc lười học tập, nghiên cứu lý luận chính trị (kết quả khảo sát từ đề tài có 123/2.590 sinh viên ĐHQGTPHCM cho rằng công tác chính trị, tư tưởng trong bối cảnh hiện nay rất không quan trọng (chiếm 4,7%)16, nhiều sinh viên xa rời các hoạt động do Đoàn - Hội tổ chức, các hoạt động phục vụ cộng đồng (kết quả khảo sát từ đề tài có 301/2.590 (chiếm 11,6%) sinh viên ĐHQGTPHCM hầu như không tham gia hoạt động Đoàn - Hội)17.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó có thể nêu một số vấn đề cụ thể:
Một là, thế giới đang trải qua những biến động to lớn, phức tạp, khó dự báo18; những tác động khó tránh khỏi từ mặt trái của quá trình toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, sự chống phá của các thế lực thù địch đã và đang tác động đến nhận thức, tư tưởng, lối sống, niềm tin, lý tưởng của sinh viên. Mặt khác, giai đoạn phát triển mới của đất nước cũng đang làm nảy sinh trong sinh viên những nhu cầu, định hướng giá trị mới đòi hỏi phải có chính sách và giải pháp giáo dục phù hợp để củng cố niềm tin của sinh viên và có nhận thức đúng đắn. Thực tiễn thời gian qua, giáo trình và tài liệu liên quan đến lý luận chính trị trong các trường đại học luôn có những thay đổi, cập nhật cho sát với thực tiễn, nhưng nội dung vẫn còn nặng tính hàn lâm, chậm được cập nhật. Kết quả khảo sát từ đề tài cho thấy, có 332/2.590 (chiếm 15,9%) sinh viên khi được hỏi, cho rằng nội dung tài liệu học tập các môn khoa học về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh còn chưa sát với thực tế, chưa tạo được hứng thú với người học19.
Hai là, trong các cơ sở giáo dục đại học, cán bộ giảng dạy các môn lý luận chính trị giữ vai trò trọng yếu trong việc thực hiện giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên. Theo kết quả khảo sát, hiện đội ngũ giảng dạy các môn lý luận chính trị trong hệ thống ĐHQGTPHCM chiếm tỷ lệ nhỏ (khoảng 5% trong tổng số giảng viên) nhưng phải đảm nhiệm một khối lượng giảng dạy lớn (khoảng hơn 10% tổng số giờ của các chương trình đào tạo)20. Về chất lượng giảng dạy, mặc dù đa số giảng viên đã ứng dụng công nghệ thông tin, tổ chức các buổi seminar, thảo luận, xây dựng mô hình lớp học đảo ngược... nhằm tăng khả năng tiếp thu cho người học (kết quả khảo sát từ đề tài có 1.891/2.590 (chiếm 73%) sinh viên khi được hỏi đánh giá đã có cải thiện)21. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận giảng viên chậm đổi mới phương pháp, việc khai thác công nghệ thông tin phục vụ cho việc giảng dạy chưa hiệu quả, giờ học thiếu tính đối thoại dẫn đến tiết học nhàm chán, chưa chú ý đến việc phát huy, khơi gợi tính chủ động, tự giác, làm cho sinh viên không hứng thú. Kết quả phân tích từ đề tài cho biết, có 183/2.590 (chiếm 7,1%) sinh viên ĐHQGTPHCM khi được hỏi cho rằng đội ngũ giảng viên các môn khoa học về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam còn bất cập về số lượng và phương pháp giảng dạy22.
 Ba là, trong các trường đại học, phòng công tác chính trị sinh viên, Đoàn thanh niên, Hội sinh viên là những đơn vị, tổ chức giữ vai trò quan trọng trong việc triển khai các hoạt động liên quan đến công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho sinh viên. Tuy nhiên, hiện nay, đại bộ phận đội ngũ cán bộ phòng công tác chính trị của các trường trong hệ thống ĐHQGTPHCM chưa được đào tạo nhiều về chuyên môn, nghiệp vụ công tác chính trị, tư tưởng vì thế chưa theo kịp yêu cầu của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng trong điều kiện mới. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị của sinh viên, là người bạn để hướng sinh viên đi đúng hướng mà Đảng tin tưởng lựa chọn. Tuy nhiên, trong thực tế, cán bộ công tác trong tổ chức Đoàn phần lớn từ những chuyên ngành khác, vì thế dẫn đến việc hạn chế về kiến thức, trình độ lý luận và kỹ năng truyền đạt. Đặc biệt, có một bộ phận cán bộ Đoàn xem công việc đó là tạm thời, vì thế đã ảnh hưởng lớn đến chất lượng cũng như hiệu quả khi thực hiện nhiệm vụ. Kết quả khảo sát từ đề tài cho thấy, có 174/2.590 (chiếm 8,6%) sinh viên khi được hỏi, cho rằng hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng của Đoàn thanh niên, Hội sinh viên chưa đa dạng, còn nhiều bất cập.

3. Một số giải pháp trọng tâm
Trước yêu cầu và đòi hỏi của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, từ tiễn công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên ĐHQGTPHCM trong thời gian qua, có thể định hướng một số giải pháp trọng tâm của công tác này trong thời gian tới như sau:
Một là, nâng cao hơn nữa nhận thức, trách nhiệm của hệ thống chính trị trong hệ thống ĐHQGTPHCM về tầm quan trọng, ý nghĩa chiến lược lâu dài của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên.
Các cấp ủy cần tiếp tục nâng cao nhận thức và tầm quan trọng của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên. Trong hoạt động giáo dục, cần nhận thức vai trò đặc biệt quan trọng của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên bằng cách nhất quán mục tiêu, nội dung trong các giáo trình, tài liệu và bài giảng; giáo dục chính trị tư tưởng cho sinh viên cần thúc đẩy việc hiểu biết một cách đúng đắn, toàn diện, thực chất. Đảng ủy các cấp cần có định hướng, tập huấn, nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ cho các tổ chức chính trị - xã hội, đặc biệt là Đoàn thanh niên và Hội sinh viên; quan tâm đầu tư, xây dựng và phát triển đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, lực lượng nòng cốt trong sinh viên, trong các tổ chức Đoàn - Hội và có cơ chế giám sát, phối hợp với cơ quan làm công tác chính trị tư tưởng nhằm bảo đảm những hoạt động tổ chức mang tính thiết thực, hiệu quả. Đồng thời, cần phát huy vai trò của tổ chức trong việc giám sát, thực hiện và coi việc học tập lý luận chính trị, tu dưỡng đạo đức là một tiêu chí quan trọng trong đánh giá sinh viên hằng năm.
Hai là, từng bước đổi mới nội dung, chương trình, phương thức giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức theo hướng thiết thực, hiện đại, định hướng dạy học kết hợp (blended learning) phù hợp với đối tượng sinh viên.
 Phải xác định và chọn lựa những nội dung giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức sao cho phù hợp, thiết thực với từng đối tượng, nhu cầu; từng thời gian, điều kiện và hoàn cảnh cụ thể. Nội dung cần bảo đảm tính mở, cần tập trung vào những vấn đề mà thực tiễn phát triển đất nước đang đặt ra và sát với đời sống xã hội, đời sống của sinh viên. Đồng thời, tìm tòi các phương thức hoạt động thiết thực và có hiệu quả, đa dạng hóa các hình thức giáo dục ngoại khóa, các chương trình hành động, cập nhật những vấn đề “nóng”, những vấn đề mang tính thời sự của thế giới, khu vực và trong nước với sự tham gia của các chuyên gia có uy tín, có sức lan tỏa trong lĩnh vực để lôi cuốn sinh viên tham gia. Trong quá trình giảng dạy, giảng viên cần nêu bật vai trò, ý nghĩa của việc học tập lý luận chính trị; cần tích hợp cả phương pháp giảng dạy truyền thống và các phương pháp giảng dạy mới, hiện đại để làm cho bài giảng lý luận chính trị trở nên hấp dẫn hơn.
Ba là, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhất là giảng viên giảng dạy lý luận chính trị.
 Phải xây dựng cho được đội ngũ giáo viên lý luận chính trị thật tâm huyết, yêu nghề, tuyệt đối trung thành, có niềm tin, có kiến thức về các môn học một cách sâu sắc, cập nhật, gắn với thực tiễn23. Trong giảng dạy, cần tăng cường trao đổi, gợi mở vấn đề cho sinh viên thảo luận. Đa dạng hóa các phương pháp, đặc biệt là phát huy và nhân rộng mô hình lớp học đảo ngược trong việc giảng dạy các môn lý luận chính trị đã được triển khai trong hệ thống ĐHQGTPHCM trong thời gian qua.
Bốn là, phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, các lực lượng trong quản lý, rèn luyện đối với sinh viên.
Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho sinh viên là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy, trong đó phòng công tác chính trị sinh viên, các tổ chức chính trị - xã hội như Đoàn thanh niên, Hội sinh viên là những lực lượng đóng vai trò nòng cốt. Vì vậy, phòng công tác chính trị sinh viên, Đoàn thanh niên cần phát triển đội ngũ cán bộ có uy tín, có chuyên môn, có phẩm chất đạo đức và tích cực trong công tác sinh viên, công tác Đoàn - Hội, vì đây chính là lực lượng gần gũi nhất của sinh viên; thường xuyên tương tác, đối thoại với sinh viên, kịp thời nắm bắt và dự báo tình hình tư tưởng, nhận thức và uốn nắn kịp thời tư tưởng chính trị lệch lạc, biểu hiện sai trái trong sinh viên; cần tích cực tìm tòi các phương thức hoạt động thiết thực và có hiệu quả, đa dạng hóa các hình thức giáo dục ngoại khóa, các chương trình hành động để lôi cuốn sinh viên tham gia thể hiện tài năng và có hướng phấn đấu và trưởng thành, góp phần nâng cao ý thức chính trị của sinh viên.
Để hình thành nên những thế hệ sinh viên có đủ năng lực, phẩm chất đạo đức và tư tưởng, chính trị vững vàng để gánh vác những nhiệm vụ lớn lao trong bối cảnh đất nước đang có nhiều thuận lợi nhưng cũng ẩn chứa những khó khăn, thách thức, do đó, việc đẩy mạnh, nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức đối với sinh viên càng cấp thiết, quan trọng, cần có sự vào cuộc tích cực, khẩn trương của cả hệ thống chính trị. Công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức đối với sinh viên là một trong những nhiệm vụ mang ý nghĩa chiến lược, lâu dài, cần chủ động xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội trong trường học nhằm từng bước củng cố niềm tin, nâng cao bản lĩnh chính trị, khơi dậy khát vọng cống hiến trong sinh viên, góp phần. vào công tác phát triển đảng trong sinh viên ĐHQGTPHCM cũng như đối với các trường học đại học cả nước.
 


Ngày nhận bài: 10-1-2024; Ngày thẩm định, đánh giá: 25-1-2024; Ngày duyệt đăng: 29-1-2024
1. Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, T. 9, tr. 178
2. Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, T. 15, tr. 622
3. Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, T. 12, tr. 19
4. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2007, T. 52, tr. 538-539
5. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2018, T. 67, tr. 759
6. Ban Chấp hành Trung ương: Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 17-11-2022 Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII “Về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/nghi-quyet-so-29-nqtw-ngay-17112022-hoi-nghi-lan-thu-sau-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-khoa-xiii-ve-tiep-tuc-day-manh-cong-9018
7. Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, T. 11, tr. 612
8. Xem: Nguyễn Tiến Dũng: “Vai trò của công tác giáo dục chính trị tư tưởng đối với sinh viên Việt Nam hiện nay”, Tạp chí Tổ chức Nhà nước, số 5-2022, tr. 69
9. Xem: Ban Bí thư: Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 24-3-2015 “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015-2030”, https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/chi-thi-so-42-cttw-ngay-2432015-cua-ban-bi-thu-ve-tang-cuong-su-lanh-dao-cua-dang-doi-voi-cong-tac-giao-duc-ly-162
10. Trong đó có 7 trường đại học thành viên, 1 viện nghiên cứu khoa học thành viên, 2 khoa trực thuộc, 1 Phân hiệu tại tỉnh Bến Tre và 25 đơn vị trực thuộc là các tổ chức khoa học và công nghệ, thư viện, các tổ chức phục vụ đào tạo, dịch vụ
11. Xem: Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh: “Báo cáo thường niên năm 2022”, TPHCM, ngày 15-8-2023
12. Xem: Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh: “Chiến lược phát triển Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045”, TPHCM, 2023
13. Đảng bộ Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh: Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ VI, nhiệm kỳ 2020-2025, TPHCM, ngày 26-8-2020
14. Trường Đại học Bách Khoa, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Trường Đại học Kinh tế - Luật, Trường Đại học Công nghệ Thông tin, Trường Đại học Quốc tế, Trường Đại học An Giang
15, 16, 17, 19, 20, 21, 22. Xem: Ngô Thị Phương Lan (Chủ nhiệm): “Đổi mới công tác chính trị tư tưởng trong các cơ sở giáo dục đại học: nghiên cứu trường hợp Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh”, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Mã số ĐH 2022-18b-01
18. Xem: Đảng Cộng sản Việt Nan: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lân thứ XIII, Nxb CTQGST, H, 2021, T. I, tr. 105
23. Xem: Ban Bí thư: Kết luận số 94-KL/TW, ngày 28-3-2014 “Về việc tiếp tục đổi mới việc học tập lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân”, https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/ket-luan-so-94-kltw-ngay-2832014-cua-ban-bi-thu-ve-viec-tiep-tuc-doi-moi-viec-hoc-tap-ly-luan-chinh-tri-trong-he-224.