Đại hội thi đua yêu nước toàn quốc những dấu mốc lịch sử

Tóm tắt: Tháng 6-1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra “Lời kêu gọi Thi đua ái quốc” nhằm động viên toàn dân, toàn quân phát huy truyền thống yêu nước, ý chí quật cường, ra sức tham gia kháng chiến, kiến quốc, đưa sự nghiệp cách mạng đến thắng lợi cuối cùng. Để tổng kết kinh nghiệm thi đua, khen thưởng những cán bộ, chiến sĩ đã có nhiều thành tích trong phong trào thi đua ái quốc, tháng 5-1952, Đại hội toàn quốc các Chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu được tổ chức. Đây là Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc đầu tiên. Đến nay, trải qua 9 kỳ Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc, đã có hàng nghìn tập thể và cá nhân Anh hùng, Chiến sĩ thi đua, gương điển hình tiên tiến tiêu biểu, đại diện cho các lĩnh vực và từng thời kỳ được tuyên dương. Hướng tới Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ X (2020), bài viết giới thiệu những dấu mốc lịch sử của các kỳ Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc từ năm 1952 đến nay1.

Từ khóa: Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc; phong trào thi đua yêu nước

1. Đại hội lần thứ I (1952)

Đại hội toàn quốc các chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu (Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ I) họp từ ngày 1 đến ngày 6-5-1952, tại Chiến khu Việt Bắc.

Đại hội có hơn 150 đại biểu công nhân, nông dân, trí thức, lực lượng vũ trang tiêu biểu trong toàn quốc về dự. Đại hội tuyên dương 7 Anh hùng tiêu biểu và tặng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất cho 23 chiến sĩ xuất sắc. Trong đó có các Anh hùng, Chiến sĩ thi đua tiêu biểu được tôn vinh như: Cù Chính Lan, Nguyễn Quốc Trị, La Văn Cầu, Nguyễn Thị Chiên, Trần Đại Nghĩa, Ngô Gia Khảm, Hoàng Hanh,...

Đây là Đại hội đánh dấu những thắng lợi của phong trào thi đua diệt giặc dốt, giặc đói, giặc ngoại xâm. Dự Đại hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc lời khai mạc, Người nêu mục đích của phong trào thi đua là để kháng chiến thắng lợi, kiến quốc thành công và khẳng định “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua”².

2. Đại hội lần thứ II (1958)

Đại hội liên hoan Anh hùng, Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ II (Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ II) diễn ra từ ngày 7 đến ngày 8-7-1958, tại Hà Nội.

Dự Đại hội có 456 chiến sĩ thi đua và đại diện của 76 đơn vị thi đua tập thể trong cả nước. Đại hội đã biểu dương thành tích thi đua yêu nước của các anh hùng, chiến sĩ thi đua và của toàn dân ta trong ba năm khôi phục kinh tế và hàn gắn vết thương chiến tranh (1955-1958). Đại hội nêu bật những thành tích to lớn của công cuộc khôi phục kinh tế-xã hội ở miền Bắc, động viên nhân dân phấn đấu giành thắng lợi trong công cuộc cải tạo kinh tế, phát triển văn hóa... và đề ra những chủ trương mới nhằm đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, hoàn thành tốt kế hoạch sản xuất năm 1958, xây dựng miền Bắc tiến lên CNXH.

3. Đại hội lần thứ III (1962)

Đại hội liên hoan Anh hùng, Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ III (Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ III) diễn ra từ ngày 4 đến ngày 6-5-1962, tại Hà Nội.

Tham dự Đại hội gồm 1.060 đại biểu anh hùng và chiến sĩ thi đua thuộc các ngành, các giới, các địa phương và đại diện của nhiều đơn vị tiên tiến. Đại hội đã tuyên dương các đơn vị lá cờ đầu trong phong trào thi đua là: Nhà máy cơ khí Duyên Hải (Hải Phòng), Hợp tác xã nông nghiệp Đại Phong (Quảng Bình), Hợp tác xã thủ công nghiệp Thành Công (Thanh Hóa), Trường phổ thông cấp II Bắc Lý (Nam Hà) và phong trào “Ba nhất” trong quân đội. Tại Đại hội, 45 đại biểu xuất sắc được tuyên dương là Anh hùng Lao động.

Đây là Đại hội đánh dấu những thắng lợi quan trọng, góp phần hoàn thành kế hoạch 5 năm lần thứ nhất của cách mạng XHCN ở miền Bắc, tạo sức mạnh chi viện cho chiến trường miền Nam, đánh thắng giặc Mỹ, thống nhất đất nước.

4. Đại hội lần thứ IV (1967)

Đại hội Anh hùng, Chiến sĩ thi đua chống Mỹ, cứu nước (Đại hội Anh hùng, Chiến sĩ thi đua lần thứ IV-Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ IV) họp từ ngày 6 đến 7-1-1967, tại Hà Nội.

Đại hội có hơn 500 đại biểu tham dự; tuyên dương 45 tập thể và 111 cá nhân Anh hùng Lao động, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Trong 111 cá nhân Anh hùng, có 31 Anh hùng quân đội, 7 Anh hùng là dân quân, tự vệ, 7 Anh hùng là công an nhân dân, 29 Anh hùng là công nhân, 21 Anh hùng là nông dân, 4 Anh hùng là trí thức, 40 Anh hùng là thanh niên, 17 Anh hùng là phụ nữ, có 3 Anh hùng là phụ lão và 14 Anh hùng thuộc các dân tộc ít người. Trong số 45 đơn vị Anh hùng, có 22 đơn vị quân đội và dân quân, tự vệ; 5 đơn vị công an vũ trang; 8 đơn vị giao thông vận tải và bưu điện; 4 đơn vị công nghiệp và lâm nghiệp; 1 nông trường; 3 hợp tác xã; 1 bệnh viện; đặc biệt chúng ta có địa phương “Quyết thắng” Anh hùng.

 Đây là Đại hội biểu dương ý chí và lực lượng của toàn quân và toàn dân ta, những người đã và đang làm nên chiến thắng oanh liệt trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

5. Đại hội lần thứ V (1986)

Đại hội Anh hùng, chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ V (Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ V) diễn ra từ ngày 16 đến ngày 17-1-1986, tại Hà Nội.

Đại hội tuyên dương 218 đơn vị và tập thể anh hùng, 111 cá nhân anh hùng và 223 chiến sĩ thi đua toàn quốc.

Đây là Đại hội Anh hùng, Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần đầu tiên kể từ ngày thống nhất đất nước; là Đại hội biểu dương thắng lợi của dân và quân ta trong lao động, xây dựng CNXH và chiến đấu bảo vệ Tổ quốc; nêu cao quyết tâm khắc phục khó khăn, đẩy mạnh sản xuất, thực hành tiết kiệm, hoàn thành thắng lợi kế hoạch Nhà nước 5 năm (1986-1990), mở đầu thời kỳ đổi mới.

6. Đại hội lần thứ VI (2000)

Đại hội Thi đua toàn quốc lần thứ VI diễn ra từ ngày 21 đến ngày 24-11-2000, tại Hà Nội. Đại hội lần thứ VI được lấy tên là Đại hội Thi đua toàn quốc để biểu dương sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc đối với phong trào thi đua yêu nước trong thời kỳ đổi mới đất nước.

Tham dự Đại hội có trên 900 đại biểu là Anh hùng, Chiến sĩ thi đua toàn quốc và nhân tố mới, điển hình tiên tiến. Trong đó, có 407 tập thể và cá nhân anh hùng, 298 Chiến sĩ thi đua toàn quốc, 195 điển hình tiên tiến. Đại hội biểu dương và ghi nhận thành quả của phong trào thi đua cả nước; ghi công, tôn vinh các cá nhân, tập thể tiêu biểu nhất trong mọi thành phần và tầng lớp nhân dân ở mọi lứa tuổi, tôn giáo, dân tộc, đồng bào Việt Nam ở nước ngoài; cổ vũ, khơi dậy sức mạnh to lớn của dân tộc, phát huy mạnh mẽ nội lực, tạo ra khí thế mới, quyết tâm mới bước vào thế kỷ XXI.

Đây là Đại hội tiêu biểu cho khối đại đoàn kết toàn dân, của phong trào thi đua yêu nước trong 15 năm đầu thực hiện đường lối đổi mới của Đảng; thể hiện ý chí quyết tâm thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới đất nước; động viên, cổ vũ tinh thần thi đua, ý chí vươn lên nhằm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội lần thứ IX của Đảng.

7. Đại hội lần thứ VII (2005)

Đại hội Thi đua toàn quốc lần thứ VII diễn ra từ ngày 4 đến ngày 6-10-2005, tại Hà Nội, với chủ đề “Phát huy truyền thống yêu nước, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, hăng hái thi đua thực hiện thắng lợi kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2006-2010”.

Tham dự Đại hội có trên 1.270 đại biểu (1.160 đại biểu chính thức, 110 đại biểu khách mời) được lựa chọn từ các hội nghị điển hình tiên tiến và đại hội thi đua của các bộ, ngành, đoàn thể, địa phương trong cả nước. Trong đó, có 87 Anh hùng và đại diện 241 tập thể Anh hùng; 122 Chiến sĩ thi đua toàn quốc, 10 Bà mẹ Việt Nam Anh hùng, 53 đại biểu dân tộc thiểu số, 10 tài năng trẻ, 5 thiếu niên tuy tuổi nhỏ đã lập được thành tích xuất sắc, 5 người Việt Nam ở nước ngoài và 5 người nước ngoài đã có công góp phần vào công cuộc xây dựng đất nước Việt Nam.

Đây là Đại hội có ý nghĩa quan trọng, đánh giá lại phong trào thi đua và công tác khen thưởng giai đoạn 2001-2005; kiểm điểm việc triển khai thực hiện đổi mới công tác thi đua, khen thưởng theo tinh thần Chỉ thị số 35-CT/TW và Chỉ thị số 39-CT/TW của Bộ Chính trị, chỉ đạo việc tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân điển hình tiên tiến; thực hiện Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về việc phát động đợt thi đua đặc biệt trong năm 2005 nhằm thực hiện thắng lợi kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm (2001-2005); thiết thực lập thành tích chào mừng các ngày lễ lớn trong hai năm 2004-2005.

8. Đại hội lần thứ VIII (2010)

Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ VIII diễn ra từ ngày 27 đến ngày 28-12-2010, tại Hà Nội, với chủ đề “Đoàn kết, năng động, sáng tạo thi đua thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2010-2015”.

Tham dự Đại hội có 1.500 đại biểu, trong đó có 334 đại biểu là cá nhân, đại diện tập thể Anh hùng Lao động, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Chiến sĩ thi đua toàn quốc; 995 điển hình tiên tiến, tiêu biểu xuất sắc trên các lĩnh vực.

Đại hội tập trung tổng kết đánh giá phong trào thi đua yêu nước và công tác khen thưởng 5 năm 2005-2009; đề ra phương hướng, nhiệm vụ giai đoạn 2010-2015; biểu dương, tôn vinh, khen thưởng những tập thể, cá nhân tiêu biểu xuất sắc, Anh hùng, Chiến sĩ thi đua, các gương điển hình tiên tiến, nhân tố mới; đồng thời tiếp tục phát động sâu rộng, mạnh mẽ hơn nữa phong trào thi đua yêu nước trên phạm vi toàn quốc, nhằm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2010-2015.

Đây là Đại hội diễn ra trong không khí toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đang ra sức thi đua lập thành tích chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng.

9. Đại hội lần thứ IX (2015)

Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ IX diễn ra từ ngày 6 đến ngày 7-12-2015, tại Hà Nội, với chủ đề “Đoàn kết, sáng tạo, thi đua xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Tham dự Đại hội có 1.800 đại biểu chính thức là Anh hùng Lực lượng vũ trang, Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, Chiến sĩ thi đua toàn quốc, các điển hình tiên tiến trên các lĩnh vực, vùng, miền, dân tộc, tôn giáo, lực lượng vũ trang được Đại hội thi đua yêu nước các cấp tôn vinh, lựa chọn và đại diện các tổ chức quốc tế, các đoàn ngoại giao, đại biểu người Việt Nam ở nước ngoài.

Đại hội biểu dương, tôn vinh các Anh hùng, Chiến sĩ thi đua, gương điển hình tiên tiến, những nhân tố tiêu biểu xuất sắc nhất trong phong trào thi đua yêu nước của cả nước; động viên, cổ vũ toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta, khơi dậy sức mạnh to lớn của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, góp phần vào sự nghiệp CNH, HĐH, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Trải qua 9 kỳ Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc, hàng nghìn tập thể và cá nhân Anh hùng, Chiến sĩ thi đua, gương điển hình tiên tiến tiêu biểu trên các lĩnh vực được tôn vinh đã trở thành minh chứng sống động cho sự thành công mạnh mẽ của phong trào thi đua yêu nước Việt Nam, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong sự nghiệp cách mạng vẻ vang của đất nước.

Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ X dự kiến được tổ chức vào cuối năm 2020, nhằm tập trung đánh giá, tổng kết công tác thi đua khen thưởng và phong trào thi đua yêu nước giai đoạn 2016-2020; xác định phương hướng, nhiệm vụ cho phong trào thi đua yêu nước, công tác thi đua khen thưởng giai đoạn 2021-2025; đồng thời tôn vinh, biểu dương những tập thể và cá nhân Anh hùng, Chiến sĩ thi đua, gương điển hình tiên tiến tiêu biểu trong 5 năm qua; tiếp tục khơi dậy sức mạnh to lớn của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo động lực mới nhằm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội của đất nước hướng tới Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng. 

Bài đăng trên Tạp chí Lịch sử Đảng (in) số 7/2020

1. Thông tin về các Đại hội Thi đua yêu nước tham khảo từ các nguồn: sách Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, T. 7, 11, 13, 15; các trang thông tin của Ban Thi đua-Khen thưởng Trung ương (http://banthiduakhenthuongtw.gov.vn/), Báo Nhân Dân điện tử (https://nhandan.com.vn/), Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam (http://dangcongsan.vn/), Thông tấn xã Việt Nam (https://vnanet.vn/)

2. Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, T. 7, tr. 407.