Đội ngũ cán bộ nữ Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - sự trưởng thành và phát triển

Tóm tắt: Nhìn lại quá trình 70 năm hình thành và phát triển của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, có thể khẳng định rằng đội ngũ cán bộ nữ ngày càng trưởng thành và đã có đóng góp quan trọng trong mọi lĩnh vực hoạt động của Học viện. Bài viết tập trung làm rõ những hoạt động của đội ngũ cán bộ nữ trên các lĩnh vực về công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học, quản lý lãnh đạo và hoạt động phong trào… góp phần quan trọng vào quá trình phát triển của Học viện. Từ những thành công, hạn chế, bất cập của công tác nữ, bài viết đúc kết những kinh nghiệm có giá trị tham khảo, góp phần bổ sung, hoàn thiện chủ trương, giải pháp tiếp tục xây dựng đội ngũ cán bộ nữ trong thời gian tới ngang tầm với nhiệm vụ chính trị của Học viện.

Từ khóa: Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; cán bộ nữ; công tác giảng dạy; công tác nghiên cứu khoa học; công tác quản lý lãnh đạo; kinh nghiệm

1. Sự trưởng thành và đóng góp quan trọng của đội ngũ cán bộ nữ trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của Học viện mang tên Bác

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, là trung tâm quốc gia đào tạo bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý trung, cao cấp, cán bộ khoa học lý luận chính trị của Đảng, Nhà nước và các đoàn thể chính trị-xã hội; là trung tâm quốc gia nghiên cứu khoa học lý luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nghiên cứu đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nghiên cứu khoa học chính trị, khoa học lãnh đạo, quản lý phục vụ giảng dạy, học tập, góp phần cung cấp những luận cứ khoa học phục vụ cho hoạch định những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước.

Với chức năng, nhiệm vụ rất vinh dự, tự hào nhưng cũng vô cùng nặng nề, đòi hỏi đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của hệ thống Học viện phải luôn nhận thức, ý thức rõ và cố gắng hết mình để làm tròn vai trò và hoàn thành nhiệm vụ mà Đảng và  Nhà nước đã giao cho. Trong chặng đường vẻ vang 70 năm xây dựng và trưởng thành của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh này, đội ngũ cán bộ nữ, Học viện luôn cố gắng phấn đấu hết mình và có những đóng góp nhất định. Gắn liền với quá trình hình thành và phát triển 70 năm qua của Học viện mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu, đội ngũ cán bộ nữ của Học viện không ngừng phát triển lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng, đã vinh dự có những đóng góp to lớn trong quá trình xây dựng và trưởng thành của Học viện. Ở thời kỳ đầu mới thành lập Học viện, số lượng cán bộ nữ chỉ đếm trên đầu ngón tay, chỉ một vài người là giảng viên còn lại chủ yếu công tác ở lĩnh vực phục vụ, do vậy, tỷ lệ cán bộ nữ tham gia lãnh đạo, quản lý ở các đơn vị của Học viên rất thấp. Sau thời điểm năm 2000, tại trung tâm Học viện, số lượng cán bộ là nữ tăng khá nhanh, chiếm trên 50% tổng số cán bộ, công chức Học viện; trong đó số lượng cán bộ nữ làm công tác nghiên cứu, giảng dạy chiếm khoảng 40%, có nhiều chị em đã tham gia chiến đấu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và chiến tranh Biên giới phía Bắc năm 1979. Trong tổng số đội ngũ giảng viên ở thời điểm này, chỉ có 4 nữ là giảng viên cao cấp, chuyên viên cao cấp, 42 giảng viên chính, số cán bộ nữ có  trình độ thạc sĩ trở lên còn thấp chỉ chiếm trên 10%, số phó giáo sư là nữ chỉ 1-2 người; còn lại là trình độ đại học và trung cấp. Từ năm 2008 trở đi, đội ngũ cán bộ nữ của Học viện phát triển mạnh về chất lượng, số nữ có trình độ tiến sĩ, phó giáo sư tăng nhanh; có 1 nữ là Phó Giám đốc Học viện Chính trị- Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, 8 chị tham gia lãnh đạo, quản lý cấp vụ và tương đương; trưởng phó phòng ban là 28 chị, 2 chị tham gia đảng ủy trong đó 1 chị là Phó Bí thư Đảng ủy, Phó Chủ tịch Công đoàn Học viện... Đến nay, tổng số cán bộ, công chức và viên chức của Học viện là 2.182, cán bộ nữ là 1.075 (49,22%), trong đó số cán bộ nữ là trưởng, phó các phòng, ban là 150 (13,95%  tổng số nữ, tính đến 1-2018); cấp vụ và tương đương là 19 (gần 0,2% trên tổng số cán bộ nữ, cấp vụ trưởng và tương đương là 5 người). Số cán bộ nữ làm công tác nghiên cứu, giảng dạy chiếm gần 40%. Nữ cán bộ, công chức viên chức Học viện có trình độ từ cử nhân đến tiến sĩ, có học hàm phó giáo sư là: 32 phó giáo sư, 137 tiến sĩ, 427 thạc sĩ, 245 cử nhân¹; nhiều chị vinh dự được tặng các danh hiệu cao quý như nhà giáo ưu tú, Huân chương Lao động, Huân chương Độc lập...

Trong công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học, đội ngũ nữ giảng viên, nghiên cứu viên ngày càng khẳng định rõ vị trí, vai trò của mình. Điểm mạnh của đội ngũ cán bộ nữ Học viện đó là tuyệt đại đa số chị em đều có phẩm chất chính trị tốt, tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, vào chế độ XHCN; khắc phục mọi khó khăn, thách thức, những áp lực trong cuộc sống, trong nghề nghiệp, tự giác nghiên cứu, học tập nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, lý luận chính trị, trình độ ngoại ngữ, tiếp thu những kiến thức mới để phục vụ tốt cho việc giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Trong giảng dạy, hầu hết giảng viên nữ đều có ý thức chấp hành tốt nội quy, quy chế đào tạo của Học viện, vận dụng phương pháp giảng dạy tích cực hiện đại, lấy người học làm trung tâm, coi trọng gắn lý luận với thực tiễn, kỹ năng công tác và gợi mở kiến thức mới, sáng tạo của học viên, nhìn chung, giảng viên nữ đều làm chủ được bài giảng và từng bước nâng cao chất lượng bài giảng ở các hệ đào tạo của Học viện. Nghiên cứu khoa học cũng là nhiệm vụ được đội ngũ giảng viên nói chung, đội ngũ giảng viên nữ quan tâm, nhiều giảng viên trẻ nhưng đã thực hiện những đề tài khoa học lớn như tham gia đề tài cấp nhà nước, đề tài trọng điểm, đề tài cấp bộ và các đề án của Học viện, ở trong nước và nước ngoài; đồng thời thông qua nghiên cứu khoa học để phục vụ cho giảng dạy và góp phần bổ sung, hoàn thiện đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước; tham gia hội thảo quốc tế.

Trong hoạt động lãnh đạo, quản lý, có thể khẳng định, trong 70 năm qua,  nhiều thế hệ cán bộ nữ của Học viện đã được đảm nhiệm những chức vụ lãnh đạo, quản lý các cấp trên các lĩnh vực hoạt động của Học viện, dù ở lĩnh vực nào, đội ngũ cán bộ nữ đều hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao với tinh thần nhiệt tình cách mạng, chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; hòa đồng, đoàn kết, dân chủ trong công việc, luôn luôn phát huy truyền thống, hình ảnh đẹp của Học viện mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, cùng nhau thực hiện văn hóa Trường Đảng, xây dựng hình ảnh người giáo viên giảng dạy lý luận chính trị vừa “hồng”, vừa “chuyên”,  “giỏi việc nước, đảm việc nhà”.

Trong các hoạt động phong trào, cán bộ nữ của Học viện trên các lĩnh vực giảng dạy, nghiên cứu khoa học, khối tham mưu, hành chính, thông tin, xuất bản... đều tham gia tích cực, đặc biệt, các phong trào thi đua do Ban Giám đốc, Đảng ủy Học viện, Ban Chấp hành Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Ban vì sự tiến bộ của phụ nữ, Ban nữ công Học viện phát động. Điển hình như: Cuộc vận động “Cán bộ nữ Học viện thực hiện tốt Quyết định 80 và 435 của Giám đốc Học viện” về đổi mới công tác quản lý đào tạo, nghiên cứu khoa học, đổi mới phương pháp học tập của học viên (2004) đã được toàn thể cán bộ nữ của Học viện tích cực hưởng ứng tham gia góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của Học viện theo tinh thần Nghị quyết số 01-NQ/BCS, ngày 3-2-2004, của Ban cán sự Đảng Học viện; 10 năm thực hiện Nghị quyết số 11-NQ/TW, ngày 27-4-2007, của Bộ Chính trị “Về công tác phụ nữ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện, Ban Chấp hành Công đoàn, Ban nữ công Học viện  đã tổ chức nhiều các hoạt động cụ thể triển khai Nghị quyết số 11-NQ/TW, như đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục được thực hiện bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú như tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về Luật Bình đẳng giới, Luật Hôn nhân và gia đình; tổ chức các buổi tọa đàm, trao đổi, tập huấn về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (mỗi năm 4 cuộc); chủ trì, tham gia nghiên cứu các chương trình, đề tài, dự án cấp cơ sở, cấp bộ, cấp nhà nước; dự án quốc tế về bình đẳng giới, quyền của phụ nữ, ...

Hằng năm, Ban vì sự tiến bộ của phụ nữ, Công đoàn Học viện, Ban nữ công Học viện đều xây dựng và đưa ra các nội dung phát động thi đua phù hợp với nhiệm vụ đề ra ở từng giai đoạn triển khai nhiệm vụ cụ thể của Học viện. Học viện đã phát động các phong trào thi đua gắn với hoạt động công tác chuyên môn và các mặt công tác khác như: “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; thực hiện “Quy định về ứng xử văn hóa của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh”... Trên cơ sở đó, Ban nữ công Học viện, các tổ, ban nữ công các đơn vị đã tổ chức triển khai các cuộc hội thảo, tọa đàm, tập huấn với các chủ đề: “Kinh nghiệm và kỹ năng lãnh đạo công tác nữ và những vấn đề đặt ra trong bối cảnh hiện nay” (2017); hội thảo khoa học trực tuyến về “Văn hóa ứng xử của cán bộ nữ Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh” (29-9-2017); “ Nữ công Học viện với bản sắc văn hóa Trường Đảng” (12-2018); tổ chức thành công Lớp bồi dưỡng kỹ năng làm việc dành cho cán bộ nữ làm công tác tham mưu, tổng hợp, lễ tân hành chính và công tác nữ công; Lớp bồi dưỡng kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp và thuyết trình cho cán bộ nữ làm công tác nghiên cứu, giảng dạy (2018); thi “Cắm hoa nghệ thuật” tại Học viện Trung tâm, hội thi cắm hoa với chủ đề “Trao yêu thương, nhận hạnh phúc ” ở Học viện Chính trị khu vực II; Học viện Chính trị khu vực IV phối hợp cùng Ban vì sự tiến bộ của phụ nữ tổ chức tọa đàm “Phụ nữ Học viện Chính trị khu vực IV với văn hóa trường Đảng”;... Các cuộc hội thảo, tọa đàm đã thực sự trở thành nơi để cán bộ nữ của hệ thống Học viện tham gia ngày càng đông đảo và có nhiều đóng góp, chia sẻ, tạo nên động lực và hướng phấn đấu tích cực của đội ngũ cán bộ nữ Học viện. Từ những kết quả nêu trên, cùng với sự hình thành và phát triển của Học viện trong 70 năm qua, những thành tích to lớn của Học viện đã đạt được đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc có sự đóng góp quan trọng của đội ngũ cán bộ nữ Học viện.

Đạt được những thành tích trên, trước hết là sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với sự nghiệp đào tạo cán bộ nói chung, đối với Học viện và đội ngũ cán bộ, giảng viên của Học viện nói riêng; sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, động viên khuyến khích kịp thời của Đảng ủy, Ban Giám đốc, Công đoàn Học viện đối với hoạt động của các tổ chức đoàn thể và mỗi cán bộ, giảng viên của Học viện; sự chủ động, sáng tạo, trách nhiệm và tinh thần đoàn kết của Ban nữ công Học viện đối với hoạt động công tác nữ của Học viện; sự cố gắng, nỗ lực, nhiệt tình, trách nhiệm của mỗi cán bộ nữ trong các hoạt động chuyên môn, hoạt động đoàn thể trong Học viện.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích, những cống hiến trên đây, thì công tác nữ và đội ngũ cán bộ nữ của Học viện vẫn gặp phải không ít khó khăn, trở ngại. Đó là quan niệm cho rằng nữ là người phải đảm đương các công việc chính của gia đình nên sự tham gia của cán bộ nữ trong nhiều lĩnh vực hoạt động, ở nhiều khung thời gian, không gian còn hạn chế (như việc phải đi công tác, giảng dạy ở các địa phương, tham gia các hoạt động phong trào, đi nghiên cứu thực tế...) Một số ít cán bộ nữ có tư tưởng an phận, chưa thực sự cố gắng vượt qua những khó khăn của bản thân nên còn chưa đáp ứng được đòi hỏi của công tác, nhiệm vụ Học viện giao phó. Đồng thời với những khó khăn này, là những thách thức khách quan của xã hội hiện tại, sự phát triển nhanh chóng của cách mạng khoa học công nghệ 4.0; đòi hỏi của việc cải cách, tinh gọn bộ máy trong hệ thống chính trị hiện nay; vị thế, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Học viện theo Quyết định số 145-QĐ/TW, (8-8-2018) có sự thay đổi hướng tới sự hoàn thiện cao hơn, sự tham gia của mô hình quản trị của Học viện thông minh, công tác đào tạo, bồi dưỡng luôn đòi hỏi phải đổi mới về nội dung, phương pháp, kỹ năng... đã và đang đặt ra những thách thức lớn đối với năng lực của đội ngũ cán bộ Học viện nói chung và cán bộ nữ nói riêng.

2. Một số kinh nghiệm chủ yếu

Từ những thành công quan trọng và cả những hạn chế trong quá trình hoạt động và trưởng thành của đội ngũ cán bộ nữ Học viện, có thể đúc kết một số kinh nghiệm quý:

Thứ nhất, luôn coi trọng công tác tuyên truyền vận động, nâng cao hơn nữa nhận thức cho đội ngũ cán bộ nữ ở Học viện. Lãnh đạo các đơn vị, các tổ nữ công cần đẩy mạnh công tác nắm bắt, phản ánh tình hình tư tưởng, đời sống, nhu cầu, nguyện vọng của các nữ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động Học viện để giải quyết kịp thời những vấn đề nảy sinh liên quan đến phụ nữ,... góp phần ổn định tư tưởng, xây dựng niềm tin, tâm lý an tâm công tác. Việc nắm bắt tình hình và nguyện vọng của cán bộ nữ trong Học viện là cơ sở quan trọng phục vụ công tác tham mưu, tư vấn cho lãnh đạo Học viện nắm bắt chính xác tình hình thực tế để có các chủ trương, giải pháp phù hợp với từng đối tượng nữ, có sự phân công phù hợp về nhiệm vụ chuyên môn, về việc đưa cán bộ nữ tham gia các lớp bồi dưỡng, tập huấn phù hợp từ đó nâng cao trình độ, năng lực của các cán bộ nữ và hướng tới đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu công việc được giao.

Ban nữ công Học viện tổ chức tuyên truyền, vận động cán bộ nữ thông qua các lớp tập huấn, tổ chức hội nghị, hội thi, sinh hoạt chuyên đề, tọa đàm, trao đổi với các hình thức tổ chức đa dạng và phong phú như: mở hội thảo trực tuyến, tổ chức giáo dục, bồi dưỡng thông qua việc tổ chức “về nguồn”, mời chuyên gia nói chuyện, tư vấn, tổ chức các lớp kỹ năng thực tế,…với số lượng, đối tượng của từng lớp phù hợp với nội dung, thu hút sự tham gia đông đảo của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động nữ trong Học viện, bảo đảm việc bồi dưỡng thiết thực và hiệu quả.

Thứ hai, đẩy mạnh hoạt động giám sát, kiểm tra và bảo đảm việc thực thi chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức và người lao động nữ tại Học viện. Chú trọng đẩy mạnh các hoạt động bảo đảm bình đẳng giới trong tiếp cận và thụ hưởng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho cán bộ nữ của Học viện như: tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề về chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ nhân dịp 8-3 và 20-10; mời chuyên gia về chăm sóc sức khỏe để truyền đạt kiến thức, kỹ năng và tư vấn cho cán bộ, công chức, viên chức và người lao động nữ của Học viện; triển khai các nội dung bảo đảm quyền bình đẳng cho phụ nữ trong lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ sinh sản. Các chế độ, chính sách thai sản của công chức, người lao động nữ được thực hiện đúng theo quy định của pháp luật. Tiếp tục đẩy mạnh phong trào thi đua “Giỏi việc nước, đảm việc nhà” gắn với phong trào “Phụ nữ tích cực học tập, lao động sáng tạo, xây dựng gia đình hạnh phúc”,... các phong trào phải cụ thể, thiết thực phù hợp với đội ngũ cán bộ nữ để họ có thể tham gia chia sẻ, tiếp tục cùng phấn đấu và thực hiện các hoạt động này

Thứ ba, luôn tranh thủ sự ủng hộ, sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện, Ban vì sự tiến bộ của phụ nữ Học viện, thủ trưởng các đơn vị, tổ chức công đoàn, ban nữ công các đơn vị để làm tốt hơn nữa các công tác liên quan đến hoạt động nữ hướng tới việc xây dựng và thực hiện các nội dung theo tính kế hoạch, khoa học và bảo đảm cho tổ chức triển khai các hoạt động trong thực tế đáp ứng với nội dung, chất lượng và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động nữ của hệ thống Học viện.

Thủ trưởng các cơ quan chức năng, các viện chuyên ngành cần tiếp tục đẩy mạnh những hoạt động cụ thể, thiết thực về xây dựng năng lực để cán bộ nữ có năng lực chuyên môn thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị như: hoạt động hội thảo khoa học; triển khai các đề tài ứng dụng về thực tiễn công tác đào tạo, bồi dưỡng; tổ chức các cuộc thi giảng viên dạy giỏi, nghiên cứu khoa học giỏi; có chính sách hỗ trợ thỏa đáng như thành lập nhóm nghiên cứu khoa học giỏi, xây dựng hệ thống quỹ để duy trì các hoạt động này từ đó xây dựng thành kế hoạch triển khai định kỳ, hằng năm và có chế độ khuyến khích cán bộ nữ Học viện tham gia.

Nhìn lại chặng đường lịch sử 70 năm qua, dưới  sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện, Ban vì sự tiến bộ của phụ nữ Học viện, Ban Chấp hành Công đoàn, Ban nữ công Học viện, các Học viện khu vực, các Học viện chuyên ngành và các đơn vị trực thuộc, đội ngũ cán bộ nữ có sự trưởng thành vượt bậc về mọi mặt, đã có đóng góp quan trọng cho sự phát triển của Học viện trên mọi lĩnh vực. Trước yêu cầu, nhiệm vụ và trọng trách của Học viện trong thời gian tới thực hiện mục tiêu: “Đến năm 2030, Học viện khẳng định vững chắc là Trung tâm hàng đầu của quốc gia về nghiên cứu lý luận chính trị và có uy tín, vị thế ở khu vực Đông Nam Á và trên thế giới”, Ban vì sự tiến bộ của phụ nữ Học viện và Ban nữ công Học viện tiếp tục triển khai phương châm hành động “Đoàn kết, dân chủ, sáng tạo và hiệu quả”  xây dựng đội ngũ cán bộ nữ ngang tầm với nhiệm vụ chính trị của Trường Đảng vinh dự mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh.

1. Theo số liệu tổng hợp tại Báo cáo tổng kết công đoàn năm 2018 của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.